سنڌ جي ثقافت ۽ صوفي روح جي اھڃاڻ ٻھراڙيءَ ھاڻي مايوسين جو مرڪز بڻيل"
واجد علي عاجز
ڪنھن بہ ملڪ ۾ ٻھراڙيءَ وارا علائقا ثقافت کي زنده رکڻ لاءِ روح جو ڪم ڪندا آھن ساڳي طرح سنڌ جا ڳوٺ پڻ ڪنھن زماني ۾ ثقافت ۽ تھذيب جا مرڪز بڻيل ھوندا ھيا.
اڪثر ڪري ڳوٺن ۾ پيار ۽ پريت جون ڳالھيون پيون هلنديون ھيون آيل ماڻھن جي مھمان نوازي۽ خوش اسلوبي سان کلي آڌرڀاءُ ڪيو ويندو ھيو. سنڌ ۾ اوطاقون ڪنھن وڏي سياسي مرڪز ۽ سکيا گھر جيان لڳنديون ھيون جتي ڳوٺ جا سلجھيل ماڻھون نوجوانن کي پيا سکيا ڏيندا ھئا ڪڏھن سماجي خدمتن جي ڪم لاءِ اتساهيندا ھيا ته ڪڏھن وري ناحق خلاف اٿڻ لاءِ پنھنجي وس ۽ وٿ آھر آواز اٿارڻ لاءِ پلان پيا جوڙيندا ھيا.
ھاڻي انھن ڳوٺن کي به ڄڻ ته ڪو نانگ سراپي ويو آھي جتي ھاڻي اجتماعي خوشين بجاءِ انفرادي عيش عشرت تي سوچيو ويندو آھي ڪنھن زماني ۾ اوطاقن تي ويھي ماڻھون چوندا ھيا ته فلاڻو مسڪين آھي کيس مدد لاءِ ڪجھ ڪيو وڃي اوڙي پاڙي جي غريبن ۽ سفيد پوش ماڻھن لاءِ سوچيو ويندو ھيو ۽ وس آهر مدد پڻ ڪئي ويندي ھئي.
ھن سڄي سماجي تبديليءَ پويان ڪيترائي سبب آهن جنھن ۾ قبيلائي تڪرار، سياسي ۽ سماجي ڄاڻ جي کوٽ، ڪم چوري، مذھبي انتھا پسندي، جوا ۽ ٻيون سماجي برايون آھن
قبيلائي تڪرار سرداري نظام جو مورچو ھيو جنھن ۾ ويھي ڀوتار عوامي طاقت کي پنھنجي آڱرين جي اشارن سان ھلائي سگھندا ھيا ۽ فيصلي مھل ماڻھن جي قتل جي باھ مقرر ڪري سٺو منافعو پڻ حاصل ڪري سگھندا ھيا. قبيلائي تڪرار سماجي روين تي گھرا اثر ڇڏيا ھڪ قبيلي جا ماڻھون ٻي قبيلي جي ماڻھن جو رت پيئڻ لاء تيار ھوندا ھيا چاھي مخالف ڌر وارو سندن دوست ئي ڇو نه ھجي جڏھن قبيلائي تڪرار ھوندو ھيو ته دوست کي به قتل ڪرائي ڇڏيندا ھئا جيڪو تاريخ ۾ صرف ھندو مسلم فساد واري دور ۾ ڏٺو ويو.
ڳوٺن ۾ بدعنواني جو ٻيو سبب پير پرستيءَ ۽ مذھبي انتھا پسندي پڻ آھي پراڻي دور ۾ ھندو مسلمان به ھڪ ٿي رھندا ھيا پر ھاڻ پير پرستيءَ ۽ فرقه واريت کي ھوا ڏئي ماڻھن کي ورھايو ويو آھي جتي ماڻھون ھڪ ٻي جي اوطاقن تي ويھي ڪچهريون ڪندا ھئا اھي ماڻھون اڄ ھڪ ٻي جي مسجدن ۾ وڃڻ لاءِ تيار ناھن جيڪو اثر نوجوان نسل تي پڻ آھستي آھستي راقب ٿيندو پيو وڃي گذريل ڏينھن نوجوانن سان ڪچھري ڪندا ويٺا ھئاسين تہ اچانڪ نوجوان پنھنجي مخالف فرقي تي چٿر ڪندي چيو ته فلاڻي فرقي وارن جو روزو جائز ناھي مون کانئس پڇيو ته بابا ڏيو خبر توھان کي اھو ڪنھن ٻڌايو آھي ته چيائين ڪنھن کان پچڻ جي ضرورت ئي ناھي. کيس چيم ڀلا ڪتاب گھڻا پڙھيا اٿئي چيائين ته ڪتاب نه پڙھندس انھن ۾ جيڪو لکيل ھوندو آ اھو برداشت ناھي ٿيندو سندس سوچ تي بظاھر ته کل آئي ھيم پر اندر ۾ روئي پيو ھيس تہ ھن عظيم ڌرتيءَ جا وارث ڀٽائي، سچل، سامي پڙھڻ کانسواء ڪيئن نه فتوا فروشن جي ور چڙھي ويا آھن جن کي فتوا فروشن جي ڳالھين کان سواءِ ڪجھ ھضم ئي نٿو ٿئي.
آڳاٽي دور ۾ توڻي جو علم جي کوٽ ھوندي ھئي تنھن ھوندي به مذھب جو اصل روح ڳوٺن ۾ ملندو ھيو جتي صرف روحانيت پيار ۽ محبت ھوندي ھئي جتي انتھا پسندي پري پري تائين نظر ڪون ايندي ھئي جتي روزا نمازون به پڙھبون ھيون تہ ھولي ڏياري ۽ ڪرسمس ملھائڻ کي به گناھ تصور ڪون ڪيو ويندو ھيو.
جيئن جيئن مذھبي انتھا پسندي وڌندي پئي وڃي اوترو ئي ھتان جا ماڻھون مذھبي گناھن ئي ثوابن جي تقاضائن کي نظر انداز ڪندا پيا وڃن مثال طور اڳ ۾ ھتان جي ماڻھن وٺ ڏڌ کي پٽ برابر سمجھيو ويندو ھيو ۽ ان جي وڪري جو تصور ئي ڪون ھيو اتي ئي ساڳيا ماڻھون نياڻي جي وڪري کي به گناھ نٿا سمجھن.
جتي جوا، وياج خوري ۽ چوري کي انتھا ڪريل حرڪت ۽ گناھ ڪبيرا سمجھيو ويندو ھيو اتي ھاڻي جوا کي روزيءَ سمجھيو وڃي ٿو ته وياج کي ڪاروبار جي نالي سان سرعام ھلايو پيو وڃي.
ھاڻي سنڌ جون ٻهراڙيون ترقي پسند نوجوانن لاءِ ڄڻ نوگو ايريا بڻجي ويون آھن ڇو ته ھاڻي ھتان جو معاشرو وياج خور شرابي ۽ جوارين جتان يرغمال ٿيل آھي جن لاءِ ترقي پسند نوجوان اک ۾ ڪٽر آھن.
وياج خور ۽ جوارين جي گينگ ٺھيل آھي جيڪي نوجوانن کي بيروزگاريءَ واري حالت ۾ ڪجھ ڏوڪڙن جي آسري ڪڌن ڪمن طرف گھليو وڃن جتان نڪرڻ نه ممڪن بڻجيو وڃي جو ايندڙ وقت ۾ ڪنھن عذاب ئي الاھي کان گھٽ ڪون ھوندو.
اھڙي حالت ۾ ضروري آهي ته رياست پنھنجو مثبت ڪردار ادا ڪري بجاءِ سياسي تحريڪن جي ڪچلڙڻ تباھ ڪرڻ ۽ سياسي شور رکندڙ نوجوانن کي مارڻ جي جوارين شرابين خلاف قدم کڻن ڇو ته سياسي سماج سوچ رکندڙ نوجوان معاشري لاءِ ھيرا ثابت ٿيندا ۽ جوارين شرابين ۽ وياج خورن کي سڌي راح ڏيکارڻ جو جيڪو ڪم رياست اڪيلي سر نٿي ڪري سگھي اھو ڪم پڻ سياسي سماجي تنظيمن ۾ ويٺل نوجوان ئي بھتر طريقي سان ڪري سگھن ٿا جيڪو نه صرف سماج لاءِ پر رياست لاءِ پڻ فائديمند آھي
واجد علي عاجز
ڪنھن بہ ملڪ ۾ ٻھراڙيءَ وارا علائقا ثقافت کي زنده رکڻ لاءِ روح جو ڪم ڪندا آھن ساڳي طرح سنڌ جا ڳوٺ پڻ ڪنھن زماني ۾ ثقافت ۽ تھذيب جا مرڪز بڻيل ھوندا ھيا.
اڪثر ڪري ڳوٺن ۾ پيار ۽ پريت جون ڳالھيون پيون هلنديون ھيون آيل ماڻھن جي مھمان نوازي۽ خوش اسلوبي سان کلي آڌرڀاءُ ڪيو ويندو ھيو. سنڌ ۾ اوطاقون ڪنھن وڏي سياسي مرڪز ۽ سکيا گھر جيان لڳنديون ھيون جتي ڳوٺ جا سلجھيل ماڻھون نوجوانن کي پيا سکيا ڏيندا ھئا ڪڏھن سماجي خدمتن جي ڪم لاءِ اتساهيندا ھيا ته ڪڏھن وري ناحق خلاف اٿڻ لاءِ پنھنجي وس ۽ وٿ آھر آواز اٿارڻ لاءِ پلان پيا جوڙيندا ھيا.
ھاڻي انھن ڳوٺن کي به ڄڻ ته ڪو نانگ سراپي ويو آھي جتي ھاڻي اجتماعي خوشين بجاءِ انفرادي عيش عشرت تي سوچيو ويندو آھي ڪنھن زماني ۾ اوطاقن تي ويھي ماڻھون چوندا ھيا ته فلاڻو مسڪين آھي کيس مدد لاءِ ڪجھ ڪيو وڃي اوڙي پاڙي جي غريبن ۽ سفيد پوش ماڻھن لاءِ سوچيو ويندو ھيو ۽ وس آهر مدد پڻ ڪئي ويندي ھئي.
ھن سڄي سماجي تبديليءَ پويان ڪيترائي سبب آهن جنھن ۾ قبيلائي تڪرار، سياسي ۽ سماجي ڄاڻ جي کوٽ، ڪم چوري، مذھبي انتھا پسندي، جوا ۽ ٻيون سماجي برايون آھن
قبيلائي تڪرار سرداري نظام جو مورچو ھيو جنھن ۾ ويھي ڀوتار عوامي طاقت کي پنھنجي آڱرين جي اشارن سان ھلائي سگھندا ھيا ۽ فيصلي مھل ماڻھن جي قتل جي باھ مقرر ڪري سٺو منافعو پڻ حاصل ڪري سگھندا ھيا. قبيلائي تڪرار سماجي روين تي گھرا اثر ڇڏيا ھڪ قبيلي جا ماڻھون ٻي قبيلي جي ماڻھن جو رت پيئڻ لاء تيار ھوندا ھيا چاھي مخالف ڌر وارو سندن دوست ئي ڇو نه ھجي جڏھن قبيلائي تڪرار ھوندو ھيو ته دوست کي به قتل ڪرائي ڇڏيندا ھئا جيڪو تاريخ ۾ صرف ھندو مسلم فساد واري دور ۾ ڏٺو ويو.
ڳوٺن ۾ بدعنواني جو ٻيو سبب پير پرستيءَ ۽ مذھبي انتھا پسندي پڻ آھي پراڻي دور ۾ ھندو مسلمان به ھڪ ٿي رھندا ھيا پر ھاڻ پير پرستيءَ ۽ فرقه واريت کي ھوا ڏئي ماڻھن کي ورھايو ويو آھي جتي ماڻھون ھڪ ٻي جي اوطاقن تي ويھي ڪچهريون ڪندا ھئا اھي ماڻھون اڄ ھڪ ٻي جي مسجدن ۾ وڃڻ لاءِ تيار ناھن جيڪو اثر نوجوان نسل تي پڻ آھستي آھستي راقب ٿيندو پيو وڃي گذريل ڏينھن نوجوانن سان ڪچھري ڪندا ويٺا ھئاسين تہ اچانڪ نوجوان پنھنجي مخالف فرقي تي چٿر ڪندي چيو ته فلاڻي فرقي وارن جو روزو جائز ناھي مون کانئس پڇيو ته بابا ڏيو خبر توھان کي اھو ڪنھن ٻڌايو آھي ته چيائين ڪنھن کان پچڻ جي ضرورت ئي ناھي. کيس چيم ڀلا ڪتاب گھڻا پڙھيا اٿئي چيائين ته ڪتاب نه پڙھندس انھن ۾ جيڪو لکيل ھوندو آ اھو برداشت ناھي ٿيندو سندس سوچ تي بظاھر ته کل آئي ھيم پر اندر ۾ روئي پيو ھيس تہ ھن عظيم ڌرتيءَ جا وارث ڀٽائي، سچل، سامي پڙھڻ کانسواء ڪيئن نه فتوا فروشن جي ور چڙھي ويا آھن جن کي فتوا فروشن جي ڳالھين کان سواءِ ڪجھ ھضم ئي نٿو ٿئي.
آڳاٽي دور ۾ توڻي جو علم جي کوٽ ھوندي ھئي تنھن ھوندي به مذھب جو اصل روح ڳوٺن ۾ ملندو ھيو جتي صرف روحانيت پيار ۽ محبت ھوندي ھئي جتي انتھا پسندي پري پري تائين نظر ڪون ايندي ھئي جتي روزا نمازون به پڙھبون ھيون تہ ھولي ڏياري ۽ ڪرسمس ملھائڻ کي به گناھ تصور ڪون ڪيو ويندو ھيو.
جيئن جيئن مذھبي انتھا پسندي وڌندي پئي وڃي اوترو ئي ھتان جا ماڻھون مذھبي گناھن ئي ثوابن جي تقاضائن کي نظر انداز ڪندا پيا وڃن مثال طور اڳ ۾ ھتان جي ماڻھن وٺ ڏڌ کي پٽ برابر سمجھيو ويندو ھيو ۽ ان جي وڪري جو تصور ئي ڪون ھيو اتي ئي ساڳيا ماڻھون نياڻي جي وڪري کي به گناھ نٿا سمجھن.
جتي جوا، وياج خوري ۽ چوري کي انتھا ڪريل حرڪت ۽ گناھ ڪبيرا سمجھيو ويندو ھيو اتي ھاڻي جوا کي روزيءَ سمجھيو وڃي ٿو ته وياج کي ڪاروبار جي نالي سان سرعام ھلايو پيو وڃي.
ھاڻي سنڌ جون ٻهراڙيون ترقي پسند نوجوانن لاءِ ڄڻ نوگو ايريا بڻجي ويون آھن ڇو ته ھاڻي ھتان جو معاشرو وياج خور شرابي ۽ جوارين جتان يرغمال ٿيل آھي جن لاءِ ترقي پسند نوجوان اک ۾ ڪٽر آھن.
وياج خور ۽ جوارين جي گينگ ٺھيل آھي جيڪي نوجوانن کي بيروزگاريءَ واري حالت ۾ ڪجھ ڏوڪڙن جي آسري ڪڌن ڪمن طرف گھليو وڃن جتان نڪرڻ نه ممڪن بڻجيو وڃي جو ايندڙ وقت ۾ ڪنھن عذاب ئي الاھي کان گھٽ ڪون ھوندو.
اھڙي حالت ۾ ضروري آهي ته رياست پنھنجو مثبت ڪردار ادا ڪري بجاءِ سياسي تحريڪن جي ڪچلڙڻ تباھ ڪرڻ ۽ سياسي شور رکندڙ نوجوانن کي مارڻ جي جوارين شرابين خلاف قدم کڻن ڇو ته سياسي سماج سوچ رکندڙ نوجوان معاشري لاءِ ھيرا ثابت ٿيندا ۽ جوارين شرابين ۽ وياج خورن کي سڌي راح ڏيکارڻ جو جيڪو ڪم رياست اڪيلي سر نٿي ڪري سگھي اھو ڪم پڻ سياسي سماجي تنظيمن ۾ ويٺل نوجوان ئي بھتر طريقي سان ڪري سگھن ٿا جيڪو نه صرف سماج لاءِ پر رياست لاءِ پڻ فائديمند آھي
0 comments:
تبصرو لکو
.
اوهان جي هر تبصري جو جواب انشاءالله جلد از جلد ڏنو ويندو