سنڌ جي سرڪاري ادارن ۾ ڌارين جي ڀرتي ڪير بند ڪرائيندو؟؟

 سنڌ جي سرڪاري ادارن ۾ ڌارين جي ڀرتي ڪير بند ڪرائيندو؟؟

واجد علي عاجز

Published on 13/12/2019

Pak Sindh

سنڌ ڌرتي جيڪا صدين کان وٺي پنهنجي سونهن ۽ خوشحالي جي ڪري ڪيترين ئي ڌارين قوتن جو تعاب سهندي آئي آهي، عرب هجن يا ارغون، ترخان سڀني جي اکين ۾ ڪنڊو سنڌ ڌرتي جي سونهن خوشحالي ۽ قدرتي وسيلا رهيا آهن، اهو ئي سبب آهي جو هن ڌرتي کي ڦرڻ ۽ لٽڻ لاء هتي ڪيترن ئي ڦورن ۽ لٽيرن حملا به ڪيا ته ڏاڍ ۽ جبر سان هتان جي ماڻهن جي عضمتن ۽ عزتن تي پڻ وار ڪيو.

پر اها هن خطي جي تاريخ رهي آهي ته هتي ڪنهن به لٽيري ۽ ڦورو سڌو سنئون حملو ناهي ڪيو ڪڏهن مذهبي رنگ پائي ماڻهن جي نفسيات سان وڙهيو ويو آهي ته ڪڏهن وري ڪو ٻيو نقاب اوڙهي، پر هتان جا ساڃاه وند ۽ هن ڌرتي جي ٻچڙن هميشه ڪڏهن مهاراجه ڏاهر جي صورت ۾ ته ڪڏهن وري هوش محمد شيدي جي شڪل ۾ بغاوت جو علم کنيو آهي.

ايئن ئي صدين جي روايت کي برقرار رکندي 1943۾ هن ڌرتي کي هڪ نئي ڌوڪي ۾ ڦاسايو ويو، جنهن ۾ چيو ويو سنڌ هڪ آزاد رياست هوندي جتي سنڌي قوم کي پنهنجا سڀئي حق ملي ويندا، پر ڪجه ئي ڏينهن اندر هن معادي تي ڪنهن به عمل نه ڪيو نه ئي وري ڪنهن هن معاهدي کي پڙهڻ گوارا سمجهيو.

هن بعد به سنڌ مسلسل ڌوڪن ۽ دلبن اندر سور ڀوڳيندي رهي آهي، جڏهن مرضي پون ته کيس ون يونٽ ۾ ضم ڪري هن تاريخي ۽ دنيا جي شاهڪار ڌرتي کي هڪ ڪالوني ۾ بدلايو ويو.

تازو ئي 1973۾ 18ترميم به ڄڻ ته ڪنهن لولي پوپ ۽ ڌوڪو کانسواء ڪجه به نه هيو. جنهن ۾ وڏيون وڏيون ڳالهيون ته ڪيون ويون پر عمل ٽڪي برابر به ناهي ٿي سگهيو.

سنڌ ۾ ڌاري آبادي ته نظر ڦيرائجي ته بوهري، بنگالين کان ويندي سي پي ۽ يو پي کان وڏي لوڌ سنڌ ڇڏي وئي جنهن جو اثر سنڌ کان ويندي پوري پاڪستان جي معاشيات تي پيو.

سنڌ ۾ جتي ٻاهران آيل لوڌ گهٽ نه ڪيو ته اتي وري پنجابي پٺاڻن توڻي بلوچن به سنڌين جي حقن تي ڌاڙو هڻڻ ۾ ڪسر ڪان ڇڏي آهي، هتي پنجابين ۽ پٺاڻن کي ته پاڪستان جي قانون مطابق ڪجه ئي عرصي ۾ ڪراچي ڊوميسائل ته ملي ٿو وڃي پر هتان جي اصلوڪي وارثن لاء نه پورا ڪري سگهڻ جيترا شرط رکيا ٿا وڃن، جيڪڏهن ڪوئي وڏي تڪليف کان پوء شرط پورا به ڪري وڃي ٿو ته هن کي اهو ٻڌڻ ۾ ايندو ته توهان ڪنهن ٻي جو حق ڇو ٿا کائڻ چاهيو پنهنجي سنڌ جو وڃي ڊوميسائل ٺاهرايو؟؟؟ مان حيران آهيان ته اسان جي ڌرتي تي آخر ڪنهن جو حق آهي جيڪو اسان کائي پيا وڃون، آخر سنڌ ڪراچي ۾ ناهي ته پوء ڪٿان کان آهي، جيڪڏهن ڪراچي سنڌ ۾ ناهي ته هي قانون ۾ ڪوڙ ڇو لکيل آهي؟

جيڪڏهن 1943، 47، ۽ 73جي آئين ۽ ان کان پوء 18ترميم ۾ به ڪراچي سنڌ جو اڻٽٽ حصو لکيو ويو آهي آخر هي ڪير آهن جيڪي قانون کان وڏا آهن ۽ سرڪاري آفيسن ۾ به ڪراچي ۽ سنڌ جو راڳ الاپي رهيا آهن، قوم ميڊيا جي نالي ۾ شاطر اردو ميڊيا به سنڌ کي پنهنجي دل کان الڳ لکي رهيا آهن آخر قانون ڪهڙي اگهور ننڊ ۾ ستل آهي.

سنڌ جي ڊوميسائل جو استعمال ڪري فوج ۽ ٻين وفاقي ادارن ۾ ڀرتي ٿيڻ وارو فارمولا ته تمام پراڻو آهي جنهن سبب اسلام آباد ۾ ڪيترن ئي وڏن ادارن ۾ سنڌي ماڻهن جي ڪوٽا تي غير سنڌي ماڻهن کي ڪوڙا ڊوميسائل ڏئي پنهنجا نوازي ته نوڪريون ڏنيون ويون، ايتري تائين جو ڪو وقت آيو ته پاڪستان فوج ۾ سنڌين جو ريشو اٽي ۾ لوڻ برابر پهچي ويو، پر هاڻي وري سنڌ کي لٽڻ ۽ ڦرڻ ۾ انتها جي حد تائين وڃي پهتا آهن جو هاڻي صوبائي ادارن ۾ به ڪيترا ئي ماڻهون ڀرتي ٿيو وڃن، نه صرف عام ادارن ۾ پر سنڌپوليس تي نظر ڦيرائبي ته ڪيترا ئي وڏا گروه پنجابين ۽ پٺاڻن جا ويٺل نظر ايندا.

ڪراچي کان پوءِ رستو اختيار ڪيو پيو وڃي اهو آهي ڏهرڪي شهر جو جتي فوجي فٽيلازر جهڙي شاهڪار ڪمپني به ڪم ڪري رهي آهي، هونئن ته گهوٽڪي ضلعو جيترو مالدار آهي اوترو ئي ڌارين جو نظرن ۾ آهي پر ايف ايف سي تي نظرثاني ڪبي ته 80فيصد ڪم ڪندڙ ماڻهون پنجاب جڏهن ته 20فيصد پٺاڻ ۽ ٻيا هوندا جن ۾ لوڪل ماڻهن جو ريشو ڪڍجي ته اٽي ۾ لوڻ هوندو.

ڏهرڪي شهر ۾ ڌاري آبادگاري ۾ وڌائڻ جو سبب، جعلي ۽ ٺڳ ليڊر، پير ۽ سرمائيدار آهي جيڪي نه صرف هر ناجائز سهولت مهيا ڪندا آهن پر انهن کي اتم سمجهي پنهنجن تي ظلم ۽ ڏاڍ ڪري به ڌارين کي سهولتون ڏيندا آهن، جنهن ڪري خاص طور پنجابي قوم جا اڪثر ماڻهون گهوٽڪي جهڙي لوڪل شهر ۾ به ڌرتي ڌڻين جي سرعام تذليل ڪيو وڃن ۽ هر اداري تي مالڪي جو حق جتائيندي لوڪل ماڻهن تي ظلم ۽ ڏاڍ پيا ڪن.

تازو ئي پوليس ڊيپارٽمنٽ ڀرتي پروگرام هليو جنهن ۾ پوري سنڌ مان 323ڄڻن کي ڀرتي ڪيو ويو جن مان 25هن تعداد ڪراچي سان هيون جن مان سنڌي ڳالهائيندڙن جو تعداد ته صرف 5هيو پر پنجابي ۽ پٺاڻن جو تعداد 7 هيو جڏهن ته باقي ضلعن ۾ به  ٽوٽل تعداد مان هڪ کان ٻه ماڻهن جو تعلق پنجاب سان آهي جن کي سنڌي لکڻ ته ٺهيو پر پورو ڳالهائڻ به ڪون اچي.

هاڻي ضرورت هن ڳاله جي آهي ته مهنگائي، بيروزگاري ۽ تعليم جي معيار ۾ گهٽ هجڻ ڪري جتي اسان جا نوجوان ٻاهر نڪري نٿا سگهن اتي حڪومتي توڙي رياستي ادارن کي گهرجي ته پاڪستان جي آئين جي ڇانُ ۾ رهندي سنڌ جي ادارن ۾ صاف شفاف ڀرتي ڪئي وڃي ته جيئن سنڌ صوبي جا نوجوان وڌ کان وڌ روزگار حاصل ڪن ۽ سنڌ مان بيروزگاري جي شرح گهٽجي سگهي.

مڪمل پڙهو

 پنهنجي ڪيريئر جي صحي چونڊ ڪيو

واجد علي عاجز

Published on 18/10/2019

Pahanji Akhbar

جيئن ته سنڌ سميت پوري ملڪ جي تقريبن بورڊن 12هين ڪلاس جو نتيجو پڌرو ڪري ڇڏيو آهي، ٻارنهن ڪلاس کان پوء شاگردي جو اصل دور ۽ فيصلاتو دور يعني يونيورسٽي دور جي شروعات ٿيندي آهي جنهن ۾ اڪثر ڪري ڳوٺ جا ڇوڪرا ۽ ڇوڪريون ان ڳاله ۾ منجهاري جو شڪار ٿينديون آهن ته يونيورسٽي ۾ ڪهڙي شعبي ۾ داخلا وٺجي يا وري ڪنهن ڪاليج ۾ پڙهجي، اسان وٽ اڪثر ڪري اهو روجهاڻ رهيو آهي ته اڪثر ماڻهون سمجهندا آهن ته يونيورسٽي وڃڻ جو مقصد ڊاڪٽر ٿيئڻ آهي يا وري ائجنيئر هالانڪه ايئن بلڪل به ناهي،

دنيا ۾ جتي ڊاڪٽرن ۽ انجنيئرن جي ضرورت آهي اتي سٺي صحافي، اينڪر، سماجي ورڪر ۽ ڪاروباري ماڻهون جي به ضرورت هوندي آهي، توڙي جو ڊاڪٽر ۽ انجنيئر ٿيئڻ سان معاشي طور ماڻهون سگهارو ٿي ويندو آهي پر ڪافي ماڻهون اهڙا هوندا آهن جن جو مزاج انجنيئر ، ڊاڪٽر يا بزنس مين ٿيڻ جو ناهي هوندو، پر اسان وٽ سماجي طور پاڻ کي معتبر ۽ سگهارو ڏيڪارڻ لاء اڪثر والدين اها غلطي ڪري ويهندا آهن ته ٻارن کي زبردستي پنهنجي مرضي جي شعوبي ۾ داخل ڪرائي ڇڏيندا آهن ۽ نتيجي ۾ ٻارن کي ناڪامي ته پلئي پوندي  ئي پوندي آهي پر سماجي، روايتي توڙي ذهني طوربه  ٻار وڏي پيڙاه جو شڪار ٿيندا آهن.

تنهنڪري اهو نه صرف والدين جي زميواري آ ته ٻار کي پنهنجي مرضي تي شعوبي جي چونڊ ڪرڻ جي اجازت ڏين پر نوجوانن کي به گهرجي ته ؛ اڄ ڪله انٽرنيٽ جي دنيا آهي انٽرنيٽ اتي وڃي مختلف شعوبن بابت ڄاڻ وٺن ۽ وقت جي مناثبت سان ڪهڙي شعوبي ۾ ڪيتريون نوڪريون، ڪيترا ڪم آهن يا وري سماجي طور ڪهڙي شعوبي ۾ وڃي ڪري ماڻهن جي ڪيتري مدد ڪري سگهجي ٿي اهو ڏسڻ کان پوء ئي پنهنجي مزاج کان جانچي فيصلو ڪن، شعوبي جي چونڊ بلڪل به ننڍڙي ڳاله ناهي ڇو ته هي عمر جو اهو حصو آهي جنهن ۾ اوهان پنهنجي ڪيريئر جي مستقبل جي پلاننگ ڪري سگهو ته جيڪر اڄ اهو نه ڪري سگهيا ته اڳتي هلي پچتاء جو شڪار ٿي ويندا،

وقت جي ضرورت کي ڏسندي يونيورسٽين ۾ پڙهايا ويندڙ ڪجه شعوبن جو مختصر تعارف هيٺ لکان ٿو جيئن شاگردن جي ٿوري رهنمائي ٿي سگهي، ڪراچي يونيورسٽي، ڪراچي شهر ۾ پهرين نمبر اها يونيورسٽي آهي جيڪا وڌ کان وڌ شعوبن ۾ تمام گهڻن شاگردن کي داخلا ڏي ٿي تازو ڪراچي ورسٽي ۾ جيڪي ٽيسٽ بيسٽ داخلا فارم آيل آهن انهن ۾ بيچلرس آف آرٽ ۽ سائس جا ڪافي پروگرام آهن جڏهن ته بچيل کوڙ سارن پروگران ۾ داخلا اوپن ميرٽ بيس تي ملندي جن جا فارم به ٿوري عرصي ۾ اچي ويندا:

1. ڪيميڪل ٽيڪنالاجي؛

ڪيمڪل ٽيڪنالاجي وسيع فيلڊ آهي، جيڪڏهن اوهان سمجهو ٿا ته اوهان ڪيمسٽري ۾ سٺو پڙهي سگهو ٿا ۽ ٽيڪنالاجي سان اوهان جو چاه آهي ته اوهان هن شعوبي ۾ پڻ پاڻ مڃرائي ٿا سگهو، ياد رهي ته ڪيمسٽري هڪ وسيع فيلڊ آهي جنهن جو اوهان تعارف انٽر ۽ ميٽرڪ ۾ وٺي آيا هوندو، هن شعوبي ۾ ڊگري ڪرڻ کان پوء اوهان کي ڪيترائي موقعي فراهم ٿي ٿا سگهن، هن وقت پاڪستان ۾ خاص ڪري ڪيميڪل ٽيڪنالاجي جي شعوبي ۾ الاهي خال آهي جيڪو اوهان پورو ڪري سگهو ٿا.

2. ڪمپيوٽر سائنس

ڪمپيوٽر سائنس به تمام وڏو وسيع شعوبو آهي، پاڪستان ۾ ڪمپوٽر جي شعوبي ۾ وڏو خال اڃان به موجود آهي  تنهنڪري اوهان هن شعوبي ۾ نمايان ڪارگردگي ڏيکاري پنهنجي جاء ٺاهي سگهو ٿا، ان کانسواء دبئي سميت ڪيترن ئي ملڪن ۾ ڪمپيوٽر سائنس وارن جي وڏي ڊيمانڊ آهي اتي پڻ اوهان پنهنجون ڪارگردگيون ڏيڪاري ٿا سگهو، ان شعوبي ۾ سرڪاري نوڪري حاصل نه ڪري سگهڻ کان سواء به ڪافي موقعا آهن جيئن اوهان انٽرنيٽ ذريعي به ڪافي پروجيڪٽ حاصل ڪري سگهو ٿا، جن جي رقم اوهان ڊالرن ۾ وٺي سگهو ٿا.

3. ايجوڪيشن

ايجوڪيشن به بهترين شعوبو آهي جيڪو نه صرف اوهان کي پئسا ڪمائڻ ۾ ڪم ايندو پر هن شعوبي ۾ پڙهي ڪري اوهان سماج جي بهترين طريقي سان مدد ڪري سگهو ٿا، هي شعوبو خاص ڪري استاد ٿيئڻ ۾ دلچسپي رکندڙن لاء آهي، هي شعوبو اڪثر ڪري ڇوڪريون چونڊ ڪنديون آهن اڄ ڪله جي نسبت سان استاد وارو ڪيريئر ڇوڪرين لاءِ بهترين ڪيريئر ثابت پيو ٿي، ڇوڪرا به هن ۾ پڙهي فائدو حاصل ڪري ٿا سگهن.

3. اسپيشل ايجوڪيشن

هي شعوبو به استاد ٿيئڻ ۾ دلچسپي رکندڙن لاءِ آهي، هي اصل ۾ اسپيشل ايجوڪيشن آهي جنهن ۾ اوهان کي خاص طور تي معذور ٻارن کي تعليم ڏيئڻ جي سکيا به ڏني ويندي آهي

4. ماس ڪميونيڪشن

پاڪستان ۾ هن شعوبي ۾ گهڻو ڪم ٿيو آهي هي شعوبو ميڊيا سان لاڳاپيل آهي ماس ڪميونيڪشن کي ميڊيا سائنس به چيو ويندو آهي، هن ۾ پڙهي اوهان صحافي، ليکڪ، پروڊيوسر، ڊاريڪٽر، فلم ميڪر ۽ اداڪار نيوز اينڪر وغيره ٿي سگهو ٿا، جيڪڏهن اوهان من ڪو هن شعوبي ۾ اچڻ چاهي ته اهو ذهن نشين هجي ته هن شعوبي ۾ وقت با وقت اوهان کي پئسن جي گهڻي ضرورت پئجي سگهي ٿي، ڇو ته هن ۾ ملندڙ آسائنمنٽس ۽ پروجيڪٽ پريڪٽيڪل بنيادن تي هوندا آهن جن ۾ پئسن جي ضرورت پوندي آهي.

5. پاڪستان اسٽڊي

سائنس جي ڊوڙ جي ڪري پاڪستان ۾ ڪافي اهڙا شعبا آهن جن ۾ خال پيدا ٿيو آهن ان ۾ پاڪستان اسٽڊي به آهي تازو ئي ليڪچرشپ جي خالي سيٽن جي سروي ڪئي وئي آهي جنهن ۾ پاڪستان اسٽڊي جون ڪافي جڳهيون خالي آهن جڏهن ته سائنس جي مضمونن کان به وڌيڪ پاڪستان اسٽڊي ۾ ليڪچررس جي ضرورت آهي، جيڪڏهن اوهان سي ايس ايس ڪرڻ جو شوق رکو ٿا ته هي شعوبو اوهان لاءِ سٺو مددگار ثابت ٿي سگهي ٿو.

6. لينگويج (سنڌي، اردو، انگلش)

اڄ ڪله ٻولي وارو سبجيڪٽس ۾ ڪافي کوٽ پيدا ٿي آهي، جيڪڏهن ڪو هن ۾ شوق ٿو رکي ته اهي شعوبو به ڪافي ڪارگار ثابت ٿيندو، تازو ئي شايع ٿيل ليڪچررشپ جي سيٽن جي سروي ۾ سنڌي اردو ئي انگلش جي وڏي ضرورت محسوس ڪئي وئي آهي، خاص طور تي انگريزي جو وڏو خال جيڪو ڪيترن ئي سالن کان ڀرجي نه سگهيو آهي، اوهان انگريزي جي عبور حاصل ڪري نه صرف نوڪري حاصل ڪري ٿا سگهو پر پارٽ ٽائم ٽيوشن ۾ به هزارين رپيا ڪمائي سگهو ٿا، ان کان علاوه انگريزي سکي اوهان ٻاهرين دنيا ۾ به پاڻ مڃرائي ٿا سگهو، انگريزي جو سبجيڪٽ اوهان کي هر جڳه تي ڪم ايندو توڻي ڪا نوڪري جي ٽيسٽ هجي يا وري فيلڊ ورڪ انگريزي لازم هوندي آهي، اگر اوهان ڪميشن جو شوق ٿا رکو ته اهي فيلڊ اوهان جي وڏي مدد ڪندي تازو سروي موجب ڪميشن جي امتحانن ۾ 80فيصد ماڻهن انگريزي ۾ مار کائي ويندا آهن.

ان کان عللاوه سوشولاجي، سوشل ورڪ، قانون، فزڪس، ڪيمسٽري، ميٿيمٽڪس، سائڪولاجي، ڪرمنلاجي، بايولاجي، باٽني، جيوگرافي، فشري، وومين اسٽڊي، انٽرنيشل رليشن، جيولاجي، فزيڪل ايجوڪيشن، سميت ٻيا به سائنس ۽ آرٽ ۾ اڻ ڳڻيا شعوبا آهن جن بابت انٽرنيٽ تي تمام گهڻو مواد پيل آهي، ڪنهن به يونيورسٽي ۾ داخلا فارم ڀرڻ کان اڳ گهٽ ۾ گهٽ هڪ ڪلاڪ پنهنجي پاڻ کي ڏيو ۽ پنهنجي پاڻ کان ئي پڇيو ته اوهان ڇا ٿا پڙهڻ چاهيو ۽ مستقبل ۾ ڇا بڻجڻ چاهيندا ۽  پوءِ ان شعوبي ۽ مستقبل جي نوڪرين بابت ڄاڻ حاصل ڪرڻ لاءِ انٽرنيٽ تي ڳوله ڪيو ۽ ان متعلق ڄاڻ وٺڻ کان پوءِ ئي ڪو فيصلو ڪيو، ياد رکو ته اوهان سچي دل سان جيڪو بڻجڻ چاهيو ٿا اهو ضرور بڻجي ويندو پر ان شرط تي ته اوهان  پنهنجو مقصد هڪ رکو ۽ دل سان ان تي محنت ڪيو يقينن اوهان جي ئي جيت ٿيندي.

توڻي جو انساني فطرت آهي ته اهو سڀ گدرا پنهنجي هٿن ۾ رکڻ چاهيندو آهي پر اهو ممڪن ناهي تنهنڪري اوهان کي ڪنهن به هڪ شعوبي ۾ پاڻ مڃائڻ جي ڪوشش ڪرڻ گهرجي ٻي صورت ۾ اوهين پنهنجو اصل مقصد وڃائي ويهندا ۽ ڪنهن به شعوبي ۾ ماهر ٿي نه سگهندا. اوهان مختلف شيون پڙهڻ جو شوق رکو پر دلي لڳائو پنهنجي خوابن جي تعبير لاءِ هجي ۽ ان ۾ ئي ماهر ٿي ڏيکاريو.

مڪمل پڙهو

ڪاپي جي لالچ ۾ پنجاب کان ايندڙ نااهل شاگرد

 ڪاپي جي لالچ ۾ پنجاب کان ايندڙ نااهل شاگرد

Published on 17/12/2019

PakSindh newspaper

واجد علي عاجز

سنڌ ڌرتي جنهن جي قدرتي وسيلن سميت ڪارخانن ۽ ٻين ادارن تي ڌارين جي لوڌ ايئن اچي ويٺي آهي جيئن مٺائي تي مک، هڪ پاسي سنڌ کي تباه ۽ برباد حال به ڪوٺيو ويندو آهي ته ٻي طرف پوري پاڪستان جي ڏورانهين علائقن کان ڪمائڻ لاء ڌارين  جي لوڌ هن ڌرتي جو ايئن رخ ڪندي آهي جيئن هتان جا ماڻهون دبئي سعودي سميت انگريز ملڪن ڏانهن ويندا آهن، اهو ئي سبب جو سنڌ جي سڀني وڏن ادارن تي ڌاريا قابض آهن.

هونئن ته پوري پاڪستان ۾ پنجاب جي سرزمين کي پڙهيل لکيل ۽ شعوري ماڻهن جو ديس سڏيو ويندو آهي، جنهن لاءِ اهو به مشعور آهي ته پنجاب بنا ڄڻ ته پاڪستان اڻپڙهيل آهي، ايئن محسوس ڪرايو ويندو آهي ته جيڪر پنجاب مان بيروڪريسي جا بادشاه نه اچن ته ڄڻ پاڪستان جو ڪارونهوار ئي ٺپ ٿي وڃي، تنهن هوندي به ڪيترين ئي سالن کان هرسال هزارن جي تعداد ۾ امتحان ڏيڻ لاءِ سنڌ جو رخ ڪندا آهن، ان جو واحد سبب ڪاپي ڪرڻ ۽ رياعت وٺڻ هوندو آهي.

پنجاب جي پاڙيسري هجڻ ڪري گھوٽڪي ضلعي ۾ هر سال پنجاب کان هزارين نااهل شاگردن کي گهرايو ويندو آهي جن کي هتان جي نااهل انتظاميه ۽ ادارن ۾ ويٺل ڪرپٽ ڪامورن جي مڪمل حمايت حاصل هوندو آهي جيڪي هزارين رپيا رشوت وٺي اسڪول جي داخل کان ويندي ڪاپي ڪرائڻ، رهائش ۽ کاڌي پيتي جا انتظام پڻ پنهنجي اوطاقن ارينج ڪري ڏيڻ جا پابند هوندا آهن، جيڪڏهن ڊيل پنج رپيا وڌيڪ تي هوندي آهي ته هي مرد مجاهد ته ڇوڪرا به ٻيا گهرائي ڏيڻ ۽ ڪاپي لکرائڻ تائين به گڏ هوندا آهن ۽ جيڪڏهن ٻاهريان ايندڙ شاگرد به ڪنهن شاهي گهراڻي جو هجي ته هتان جا ڪامورا ته ويتر اولڻ گهولڻ لاءِ تيار ٿي ويندا آهن پنهنجي رهائشي علائقن کان امتحاني سينٽرن تائين پهچائڻ لاءِ سرڪاري گاڏين جو بندوبست به ترت بنيادن تي ڪري وٺندا آهن.

هن سڄي ڊيل ۾ اسڪول جي هيڊماستر کان ويندي تعلقي آفيسر تائين سڀ ملوث هوندا آهن ته وري صحافت جي جبي ۾ ڍڪيل پروفيشنل ڀتاخور يا ته ڪامورن کان پنهنجو حصو پتو وٺي خاموش ويهي رهندا آهن يا وري پنهنجي ڪم ڪڍائڻ لاءِ ڪامورن جي هيٺائين ڪري پنهنجا ڪم ڪڍرائيندا آهن، ڇو ته هي ڪم ڪير به فردي بنياد ته اڪيلي سر ڪري ئي نٿو سگهي هن جي پٽيان هڪ چين هوندي آهي جيڪي اسڪول جي پٽيوالي کان ويندي ضلعي آفيسر تائين هلندي آهي.

اهو ئي سبب ته نااهل ڌاريا هٿان سرٽيفيڪٽ وٺي وري هتي ئي اسان مٿان حڪمراني لاءِ اچي ويندا آهن ڇو ته جڏهن ڪنهن به علائقي جو تعليمي سرٽيفڪيٽ هوندو آهي ته اتان جو ڊوميسائل ٽهرائڻ ۾ آساني ٿي پوندي آهي ۽ جيڪي ادارن ڪجه فيصد نوڪريون علائقي جي ماڻهن مخصوص ڪندا آهن ته اهو به هنن نقلي علائقي واسين ڌارين جي حوالي ٿي وينديون آهن ۽ اسان جي پڙهيل لکيل ماڻهن وٽ ساڳيا ئي ڪاري وارا ڪک وڃي بچندا آهن.

ان سڄي ظلم ۽ ناانصافي ۾ ڌارين سان گڏ پنهنجن جو وڏو رول هوندو آهي تڏهن ته ابراهيم منشي لکيو آهي ته؛

مون پڪ سڃاتا پنهنجا هئا، ڪي ڌارين سان گڏ ڌاڙي ۾،

ٿي واٽ ڏسيائون ويرين کي، ويهي وانگيئڙن جي واڙي ۾...!!

مڪمل پڙهو

ماڌري ٻولين جو تعليم ۽ ملڪي معاشيت ۾ ڪردار

 ماڌري ٻولين جو تعليم ۽ ملڪي معاشيت ۾ ڪردار
واجد علي عاجز
Published on 18/12/2019
Pak Sindh Newspaper
عام طور تي ٻولي جي وصف ته تمام سادي ۽ سولي لفظن ۾ اها ڪئي ويندي آهي ته ٻولي ٻن فردن جي وچ ۾ رابطي ڪرڻ جي طريقيڪار کي چئبو آهي پر حقيقيت ۾ ڏٺو وڃي ته ماڌري ٻوليون فقط هڪٻئي کي ڳاله سمجهائڻ يا سمجهڻ جو طريقڪار ناهي پر هن سان دلي رشتي سان گڏ روحاني ناتو به هوندو آهي
اها سگه صرف  ماڌري ٻولين ۾ ئي سمايل هوندي آهي جنهن ۾ انسان لفظن ۾ درد ۽ آنهون به اوتي سگهندو آهي دنيا ۾ جيتوڻڪ ڪجه ٻوليون راج ڪري رهيون آهن ان باوجود به اهي پڙهڻ لکڻ لاء کڻي استعمال ٿي رهيون هجن پر ماڻهن کي پنهنجي ٻولي ۾ سوچڻ ۽ خواب ڏسڻ جو حق ناهن ڦري سگهيون سائيڪولاجي جي مطابق انسان جيڪو ڪجه پنهنجي ماڌري ٻولي ۾ سوچي ٿو اهو ڪنهن ٻي ٻولي ۾ نٿو سوچي سگهي کڻي ٻي ٻولي ڪيڏو به سندس مٿان هاوي نه هجي، ڪنهن ڏاهي چيو آهي ته ڌاري ٻولي جا لفظ اوهان صرف سمجهي سگهو ٿا پر پنهنجي ماڌري ٻولي ۾ ٻڌل لفظن کي محسوس به ڪري سگهو ٿا،
جتي دنيا متان راج ڪندڙ ٻولين ۾ انگريزي جو ناءُ مٿانهون آهي ته اتي اسان جو ملڪ به هن کان پنهنجا پلاء ڇڏائي ناهي سگهيو، علمي ادارا هجن يا آفيسون هر جاء تي انگريزي پنهنجو روب ڄمائي ويٺل آهي جنهن جا ڪيتري حد تائين فائدا به آهن ته گڏوگڏ نقصان به.
فائدن جي سرفهرست ۾  ڏسجي ته انگريزي دنيا ۾ پهرين نمبر تي ڳالهائي ويندڙ ٻولي آهي جنهن کي سڄي دنيا ۾ ڪنهن به ملڪ ۾ وڃي باآساني ڪاروهنوار ڪري سگهجي ٿو يا وري پنهنجي ملڪ ۾ ئي رهي پرڏيه ۾ ڪاروبار ڪري ملڪي معاشيت کي فائدو رسائي سگهجي ٿو
تعليمي ميدان ۾ سڏجي ته سائنس هجي يا سماجيات، معاشيات يا وري ڪو ٻيو علم سڀني ۾ وڌ کان وڌ ڪم انگريزي ٻولي ۾ ٿيل آهي، ايئن گهڻي چئجي ته انگريزي نه پڙهڻ سان خاص ڪري پاڪستان جهڙن غريب ملڪن ۾ رهندڙ ماڻهن لاء علم  جي وڏي حصي تان هٿ کڻڻ برابر آهي
ايئن به ناهي ته انگريزي پڙهڻ کان سواء علم حاصل نٿو ڪري سگهجي پر مسئلو اهو آهي ته اسان جي ملڪ جهڙن مظلوم ملڪن کي ان سائنسي تحقيقن ۽ تجربن کي ماڌري ٻولين ۾ ترجمو ڪير ڪري ڏي چوندا آهن ته آڱر خراب ٿي ته هٿ نه وڍرائجي کڻي آڱر ئي وڍرائي ڇڏجي پر هتي سڀني ڪمن جيان اهو ڪم به ابتو ڪيو ويو آهي ڪرڻ ايئن کپندو هيو جو اسان کي پنهنجي ايندڙ نسلن لاء آساني پيدا ڪرڻ خاطر علم کي ملڪي ماڌري ٻولين ۾ ترجمو ڪرڻ جون ڪوششون ڪرڻ گهرجن ها پر هتي اسان پنهنجي ٻولين کان ئي دستبردار ٿي وياسين،
جنهن جو نتيجو اهو نڪتو جو تعليمي ميدان  ڏسجي ته اسان جي ملڪ جي ٻارن کي پرائمري کان وٺي انگريزي پڙهائڻ شروع ڪرائي وڃي ٿي ۽ جنهن جي ڪا به حد ناهي ته هو ڪڏهن انگريزي مڪمل پڙهي سمجهي ۽ لکي سگهندو، هتي ٻار پرائمري کان ڀلي ماسٽر ليول جي آعلٰى ڊگرين تائين پهچي پر ڪٿي نه ڪٿي انگريزي ٻولي سکڻ جا جتن پيا ڪندو آهي توڻي جو سندن سبجيڪٽ ڪمپيوٽر، ميڊيا، فزڪس ئي ڇو نه هجي پر سندس پڙهائي جي سڄي عرصي جو ڪاٿو لڳائجي ته  بانصبت پنهنجي سبجيڪٽ کي پڙهڻ ۽ سندس مٿان کوجنا ڪرڻ جي  گهڻو وقت انگريزي سکڻ ۾ گذاريو هوندو، جنهن جو سڀ کان وڏو نقصان اهو پيو ٿي ته اسان جي شاگردن کي سوچڻ ۽ کوجنا ڪرڻ طرف ڪو ڌيان ئي نٿو وڃي اهو ئي سبب آهي جو گهڻي عرضي کان اسان جي ملڪ ۾ ڪو نوبل آفته سائنسدان ۽ ٽيڪنالاجي جي ميدان ۾  دنيا ليول تي پاڻ مڃرائڻ وارو پيدا نه ٿي سگهيو آهي اسان جا شاگرد رڳو رٽا رٽايل جملا ياد ڪري امتحان ۾ سٺا نمبر وٺڻ جي دوڙ ۾ کٽڻ لاء ڪوشان آهن.
تعليمي ميدان جيان ملڪ جي ننڍن وڏن ادارن جي آفيسن جو حال به ساڳيو آهي ملڪ ۾ آفيشل ٻولي انگريزي رکي وئي آهي جيڪا مشڪل سان ملڪ جي 10فيصد آبادي کي به مڪمل طرح ايندي هجي جنهن سبب ملڪي معاشيت تي وڏو اثر پئجي رهيو آهي ملڪي ادارن جي آفيسن ۾ ميٽرڪ پاس ماڻهن کان ويندي ڊاڪٽريٽ پڙهيل ماڻهن جي ڊگهي چين پئي ڪم ڪندي آهي تنهن باوجود به هڪڙي خط ۾ انگريزي لکڻ لاء ڪلاڪن جا ڪلاڪ برباد ڪرڻا پون ٿا ۽ خط کي هيٺين ليول کان ويندي مٿين ٽاپ ليول تائين صرف هن ڪري چڪر ڪاٽڻا پوندا آهن ته ان ۾ لکيل لفظن جي گرامر سڌي ڪري سگهجي تنهن باوجود به هيٺين ليول جي ماڻهن کي اها خبر ناهي پئجي سگهجندي ته اهو خط ڇو ۽ ڇالاء لکيو پيو وڃي اهو ئي سبب آهي ته اڪثر ادارن ۾ هڪ ماڻهن جي جاء تي چار کان پنج ماڻهو ڪم ڪري رهيا آهن جنهنڪري نه صرف ڪم ۾ رڪاوٽ ٿي اچي پر ملڪي خزانو به وڏي پيماني تي برباد ٿي ٿو، ٻاهرين ملڪن سان رابطي لاء کڻي ڪجه پڙهيل لکيل ماڻهن جي مدد حاصل ڪري انگريزي استعمال ڪجي پر جيڪڏهن پنهنجي ئي ملڪ ۾ ٿيندڙ رابطي لاء پنهنجي ماڌري ٻولين جو استعمال ڪجي تڏهن به ڪافي حد تائين وقت سان گڏ ملڪي ناڻو به بچائي سگهجي ٿو.
دنيا جا ڪافي اهڙا ملڪ آهن جن پنهنجي ماڌري ٻولين کي ڇڏڻ بجائي علم ۽ دانشمندي ڏيکاريندي پنهنجي ئي ٻولين کي ايڏو ته ترقي يافته ڪيو آهي جو گهڻا ئي ملڪ انهن جي ٻولي سکڻ لاء مجبور ٿي ويا آهن جن ۾ چين ۽ سعودي عرب پڻ آهن سعودي ۾ پرائمري کان ويندي انٽر تائين تعليم عربي ۾ ڏني ويندي آهي
نه صرف ايترو پر سعودي جي ويزا ته صرف ۽ صرف عربي استعمال ڪئي ويندي آهي ۽ اتي چين به هر جاء تي انگريزي بجاء پنهنجي ٻولي جو استعمال عام ڪندا آهن
اسان کي گهرجي ته پنهنجي ايندڙ نسل کي پنهنجي ماڌري ٻولين ۾ تعليم ڏئي حقيقي معني ۾ پڙهيل لکيل بڻايون ۽ ڌارين ٻولين ۾ سڄي زندگي الجهائڻ کان جان آجي ڪرايون.

مڪمل پڙهو